Multiple Integrals
๋ณต์์ ๊ณตํ๊ณ ์๋ ์ํ๊ณผ์ ์กธ์ ์ํ์ ์ํด ํ๋ถ ์ํ ๊ณผ๋ชฉ๋ค์ ๋ค์ ๊ณต๋ถํ๊ณ ์์ต๋๋ค. ๋ฏธ์ ๋ถํ ํฌ์คํธ ์ ์ฒด ๋ณด๊ธฐ
Fubiniโs Theorem
If $f$ is continuous on the rectangle
\[R = \{ (x, y) \| a \le x \le b, c \le g \le d\}\]then
\[\underset{R}{\iint} f(x, y) \, dA = \int_{a}^{b} \int_{c}^{d} f(x, y) \, dy dx = \int_{c}^{d} \int_{a}^{b} f(x, y) \, dx dy\]์ฆ, ํจ์๊ฐ ์ง์ฌ๊ฐํ์ ์ ์์ญ ์์์ ์ฐ์์ฑ์ ๊ฐ์ง๋ ์ ๋นํ ํจ์๋ผ๋ฉด, ์ ๋ถ ์์๋ฅผ $x$ ๋จผ์ ํ๋ , $y$ ๋จผ์ ํ๋ ์๊ด ์์ด ๊ฐ์ ์ ๋ถ ๊ฐ์ด ๋์จ๋ค๋ ๊ฑธ ๋งํ๋ค.
Double Integral Over General Region
์์ ๊ฒฝ์ฐ๋ ์ ๋ถ ์์ญ $R$์ด โ์ง์ฌ๊ฐํโ์ ๋์ด์คํ ํํ๋ก ์ฃผ์ด์ง ๊ฒฝ์ฐ๋ค. ์ด๋ฐ ์ด์ค ์ ๋ถ์ ์ ๋ง ์ฝ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๋ง์ ๊ฒฝ์ฐ, ์ ๋ถ ์์ญ์ ์์ ๋ถ๋ฐฉํ ํํ๋ก ์กด์ฌํ๋ค. ํนํ $y = g(x)$์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ง์กฑํ๊ฑฐ๋,$x = h(y)$์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ง์กฑํ๋ ์ ๋ถ ์์ญ์ ๋ง์ฃผํ๋ ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ ๋ง์ ๊ฒ์ด๋ค.
์ด ๊ฒฝ์ฐ๋ $x = h(y)$์ ๊ผด๋ก ์ ๋ถ ์์ญ์ด ํํ๋๋ ๊ฒฝ์ฐ์ ํด๋นํ๋ค. ๊ทธ๋์ $x$ ์ถ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ๋จผ์ ์ ๋ถ์ ์ํํ ํ์, $y$ ์ถ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ ๋ถ์ ์ํํ๋ค.
์์ ์์ ๋ ๋ฐ๋๋ก $y = g(x)$ ๊ผด๋ก ํํํ์ฌ ํด๊ฒฐํ ์๋ ์๋ค. ์ด ๊ฒฝ์ฐ๋ $y$ ์ถ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ๋จผ์ ์ ๋ถ ํ $x$ ์ถ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ ๋ถ์ ์ํํ๋ค.
Double Integrals in Polar Form
์ด๋ค ํจ์๋ค์ ์์ ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํ๋ ๊ทน์ขํ๊ณ๋ก ํธ๋ฆฌํ์ฌ, ์ ๋ถ๋ ๊ทน์ขํ๊ณ๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์ํํ๋๊ฒ ๋ ์ฌ์ด ๊ฒฝ์ฐ๋ ์๋ค.
์์ ๊ฐ์ ๊ฒฝ์ฐ, ๊ทน์ขํ๊ณ๋ก ํํํ๋ฉด
- $R = \{ (r, \theta) | 0 \le r \le 1, \; 0 \le \theta \le 2 \pi \}$
- $R = \{ (r, \theta) | 1 \le r \le 2, \; 0 \le \theta \le \pi \}$
์ ๊ฐ์ด $xy$-์ขํ๊ณ์์ ์ง์ฌ๊ฐํ์ ํํํ๋ ๊ฒ์ฒ๋ผ ์ฝ๊ฒ ์์ญ $R$๋ฅผ ํํํ ์ ์๋ค. ๊ทธ๋์ ์ด๋ฐ ํํ์ ์์ญ์ โPolar Rectangleโ์ด๋ผ๊ณ ๋ถ๋ฅธ๋ค ใ ใ
์ด๋, $xy$ ์ขํ๊ณ์์์ ์ ๋ถ๊ณผ ๋ฌ๋ฆฌ ๊ทน์ขํ์์์ ์ ๋ถ์ ์๋์ ๊ฐ์ด ๋ณํ์ด ํ์ํ๋ค.
\[\underset{R}{\iint} f(x, y) \, dx dy = \underset{R}{\iint} f(r, \theta) \cdot r \cdot dr d\theta\]์์ ์์ ๋ณด๋ฉด, ๋ฏธ๋ถ์๊ฐ $dx dy = r \cdot dr d\theta$์ด ๋๋๋ฐ,
์์ ๊ฐ์ด Polar Rectangle์ ๋ฏธ์๋ณํ๋์ $dA$๋ฅผ ๊ณ์ฐํด๋ณด๋ฉด, $r \cdot dr d\theta$์ ๊ผด์ด ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
Triple Integrals
๋ง์ฝ ์ ๋ถ ์์ญ์ด ์์ฃผ ๋์ด์ค ํ๋ค๋ฉด, ์ผ์ค ์ ๋ถ์ ๊ทธ๋ฅ $x$, $y$, $z$์ ๋ฐ์ดํฐ ์ ๋ถ์ ์ธ ๋ฒ ํ๋ฉด ๋๋ค.
\[\underset{D}{\iiint} f(x, y, z) dV = \int_{r}^{s} \int_{c}^{d} \int_{a}^{b} f(x, y, z) \, dx \, dy \, dz\]๋น์ฐํ๊ฒ๋ ํ์ค์์ ์์ ๊ฐ์ด ๋จ์ํ ๊ฒฝ์ฐ๋ ๊ฑฐ์ ์๋ค. (์ด์ ์ต์ํ๋ค;;)
3์ฐจ์ ๋ฌผ์ฒด์ ์-์๋ ๋๊ป์ด ์ด๋ค ํจ์๋ก ์ ํด์ง๋ ๊ฒฝ์ฐ๋ค. ์ด ๊ฒฝ์ฐ, ์๋์ ๊ฐ์ด ์ ๋ถ ๊ตฌ๊ฐ์ ํด๋น ํจ์๋ฅผ ๋ฃ์ด์ฃผ๋ฉด ๋๋ค.
\[\underset{D}{\iint} \left[ \int_{u_1(x, y)}^{u_2(x, y)} f(x, y, z) \, dz \right] \, dx \, dy\]์ด์ค์ ๋ถ์์ ํ๋ ๊ฒ์ฒ๋ผ $xy$ ํ๋ฉด์ ์์ญ $D$๊ฐ $y = g(x)$ ๊ผด๋ก ๋ ๋ณ์ ๊ฐ์ ํจ์ ๊ด๊ณ๊ฐ ์์ ์๋ ์๋ค. ์ด ๊ฒฝ์ฐ๋ ์ผ์ค ์ ๋ถ์ด ์๋์ ๊ฐ์ ๊ฒ์ด๋ค.
\[\int_{a}^{b} \int_{g_1(x)}^{g_2(x)} \int_{u_1(x, y)}^{u_2(x, y)} f(x, y, z) \, dz \, dy \, dx\]๋ฐ๋๋ก $x = h(y)$์ ๊ฐ์ ์ข ์ ๊ด๊ณ๋ ์์ ์๋ ์๋ค. ์ผ์ค ์ ๋ถ ์์ ํํ์ ์๋ต.
์ฃผ์ํ ์ ์ ์ผ์ค์ ๋ถ์ ์์ญ์ ์ ์ํ๋ ๋ฌผ์ฒด $V$์ ์-์๋ ๋๊ป์ด ํญ์ $u(x, y)$์ ๊ฐ์ด $z$ ์ถ์ด ์๋ ์๋ ์๋ค๋ ์ ์ด๋ค. ์-์๋ ๋๊ป์ด $y$์ถ์ ๋ฐ๋ผ์ ์กด์ฌํ ์๋ ์๊ณ , $x$์ถ์ ๋ฐ๋ผ์ ์กด์ฌํ ์๋ ์๋ค. ์ ๋ถ ์์ญ์ด ํญ์ ์์ ๊ทธ๋ฆผ๊ณผ ๊ฐ์ ํํ๋ก ๋์ฌ ๊ฑฐ๋ผ๊ณ ์ฐฉ๊ฐํ์ง ๋ง ๊ฒ!
Triple Integrals in Cylindrical Coordinates
3์ฐจ์ ์์ ์ขํ๋ฅผ $P(r, \theta, z)$๋ก ํํํ๋ ์ขํ๊ณ์ด๋ค. ์์ ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ๋ ๊ทน์ขํ๊ณ๋ก ํํ๋๋ฉด์, ๋์ด $z$๊ฐ ์ถ๊ฐ๋ ๋ ์์ผ๋ก ์๊ธฐ๋ฅ, ํฌ๋ฌผ์ ๋ฑ์ ํํํ๊ธฐ์ ์ฌ์ด ์ขํ๊ณ์ด๋ค.
์๋ฅผ ๋ค์ด, ์๋์ ๊ฐ์ ๋ํ์ ๋ถํผ๋ฅผ ๊ตฌํ๋ ๋ฐ์ ์ ์ ํ๋ค.
์์ ๋ํ์ ๊ฒฝ์ฐ, ๋ถํผ๋ฅผ ๊ตฌํ๊ธฐ ์ํด์ ์๋์ ์ ๋ถ์ ์ํํ๋ค.
\[V = \int_{0}^{2\theta} \int_{0}^{2} \int_{0}^{r^2} 1 \cdot dz \, r \, dr \, d\theta\]$z$์ถ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ๋จผ์ ์ ๋ถํ๊ณ , ๊ทน์ขํ์ ๋ํ ์ ๋ถ์ ์ํํ๋ค.
Cylindrical Coordinates์์๋ ๋ฏธ์๋ถํผ๊ฐ ์๋์ ๊ฐ์ด ํํ๋๋ค.
\[\Delta V = \Delta z \cdot r \Delta r \cdot \Delta \theta\]๊ทน์ขํ์ Polar Rectangular์์ ๋์ด $\Delta z$๋ง ์ถ๊ฐ๋ ๊ผด์ด๋ค.
Triple Integrals in Spherical Coordinates
3์ฐจ์ ์์ ์ขํ๋ฅผ $P(\rho, \phi, \theta)$๋ก ํํํ๋ ์ขํ๊ณ์ด๋ค. ์์ ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์๋(longitude, $\theta$)์ ๊ฒฝ๋(latitude, $\phi$)๋ก ์ขํ๋ฅผ ํํํ๋ค. ์ด๋, ํท๊ฐ๋ฆฌ์ง ๋ง์์ผ ํ ๊ฒ์ ๊ทน์ขํ๊ณ์ฒ๋ผ $(r, \theta)$๊ฐ ์๋๋ผ ์์ ์ผ๋ก๋ถํฐ ๋จ์ด์ง ๊ธธ์ด $\rho$๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๋ค๋ ์ ์ด๋ค.
$xyz$ ์ขํ๊ณ์ ๋์ํ๋ฉด ์๋์ ๊ฐ๋ค.
\[\begin{aligned} x &= \rho \sin \phi \cos \theta \\ y &= \rho \sin \phi \sin \theta \\ z &= \rho \cos \phi \end{aligned}\]๊ตฌ๋ฉด์ขํ๊ณ๋ ์๋์ ๊ฐ์ ๋ํ์ ๋ถํผ๋ฅผ ๊ตฌํ๋ ๋ฐ์ ์ ์ ํ๋ค. ์์ด์คํฌ๋ฆผ ์ฝ ๐จ
๋ถํผ๋ฅผ ๊ตฌํ๊ธฐ ์ํด์ ์๋์ ์ ๋ถ์ ์ํํ๋ค.
\[V = \int_{0}^{2\theta} \int_{0}^{\pi/3} \int_{0}^{1} 1 \cdot \rho^2 \sin \phi \cdot d \rho \, d \phi \, d\theta\]์ ๋ถ์์์ ๊ฐ์๊ธฐ $\rho^2 \sin \phi$๊ฐ ํ์ด๋์๋๋ฐ, ์๊ฒ์ ๋ฏธ์ ๋ถํผ ๋ณํ๋์์ ์ ๋๋๋ค.
\[\Delta V = \Delta \rho \cdot (\rho \, \Delta \phi) \cdot (\rho \, \sin \phi \, \Delta \theta)\]ํน์, $\rho^2 \sin \phi$๊ฐ ๊ธฐ์ต์ด ์ ๋๋ค๋ฉด ์ โSpherical Wedgeโ์ ๋ถํผ๊ฐ ์ ๋๋๋ ์๋ฆฌ๋ฅผ ๋ ์ฌ๋ฆฌ์ ๐
Transformation in a plane
1์ฐจ์์์์ ์นํ(Transformation)๊ณผ ์นํ์ ๋ถ์ $x = g(t)$๋ผ๋ ์์์ ์๋์ ๊ฐ์ ๋ฏธ์ ๋ณํ๋์ ์ ๋ํ๋ค.
\[dx = g'(t) \, dt\]์ด๋ฐ 1์ฐจ์์์์ ์นํ์ 2์ฐจ์์์ ํ๋ฒ ์๊ฐํด๋ณด์. 2์ฐจ์ ํ๋ฉด์์ $(u, v)$ ์ขํ๋ฅผ $(x, y)$ ์ขํ๋ก ๋ณํํ๋ ๋ณํ ํจ์ $T$๋ฅผ ์์ ํด๋ณด์.
\[T(u, v) = (x, y)\]์ด ํจ์๋ฅผ ๋ฒกํฐ ํจ์ $\mathbf{r}(u, v)$์ ํํ๋ก ํํํด, ์ฑ๋ถ ๋ณ๋ก ์ดํด๋ณด๋ฉด ์๋์ ๊ฐ๋ค.
\[\mathbf{r}(u, v) = g(u, v) \mathbf{i} + h(u, v) \mathbf{j}\]$xy$ ํ๋ฉด ์์ ์ $(x_0, y_0)$์์ ์์ญ $R$์ lower side์์ ๊ทธ๋ฆฌ๋ ๊ณก์ $\mathbf{r}(u, v_0)$์ ์ ํ๋ ์ง์ ์ ๋ฒกํฐ๋ฅผ ๊ตฌํ๋ฉด ์๋์ ๊ฐ๋ค.
\[\mathbf{r}_u = g_u(u_0, v_0) \mathbf{i} + h_u(u_0, v_0) \mathbf{j}\]๊ฐ์ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์์ญ $R$์์ left side์ ๊ณก์ ์ ์ ํ๋ ์ง์ ๋ฒกํฐ๋ฅผ ๊ตฌํ๋ฉด ์๋์ ๊ฐ๋ค.
\[\mathbf{r}_v = g_v(u_0, v_0) \mathbf{i} + h_v(u_0, v_0) \mathbf{j}\]์ฐ๋ฆฌ๋ ๋ณํ $T$์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ๋ง๋ค์ด์ง ์์ญ $R$์ ๋์ด๋ฅผ ๊ตฌํ๊ธฐ ์ํด ์๋์ ๊ฐ์ด ํ ์ (secant line)์ ๊ทธ์ด์ ๊ทผ์ฌ์น๋ฅผ ๊ตฌํ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
์ด ํ ์ ๋ฒกํฐ๋ ์๋์ ๊ฐ์ด ์ฃผ์ด์ง ๊ฒ์ด๋ค.
\[\begin{aligned} \mathbf{a} &= \mathbf{r}(u_0 + \Delta u, \, v_0) - \mathbf{r}(u_0, \, v_0) \\ \mathbf{b} &= \mathbf{r}(u_0, \, v_0 + \Delta v) - \mathbf{r}(u_0, \, v_0) \\ \end{aligned}\]์ด๋, ์๊น ์์์ ๊ตฌํ ์ ์ ๋ฒกํฐ $\mathbf{r}_u$์ $\mathbf{r}_v$์ ์ ์๋ฅผ ์ดํด๋ณด๋ฉด,
\[\mathbf{r}_u = \lim_{\Delta u \rightarrow 0} \frac{\mathbf{r}(u_0 + \Delta u, \, v_0) - \mathbf{r}(u_0, \, v_0)}{\Delta u}\]์์ ์์ ํ์ฉํด $\Delta u$๋ฅผ ์ข๋ณ์ผ๋ก ์ฎ๊ธฐ๋ฉด, ์๋์ ๊ฐ์ ๊ทผ์ฌ์์ ์ป์ ์ ์๋ค.
\[\begin{aligned} \Delta u \cdot \mathbf{r}_u &= \mathbf{r}(u_0 + \Delta u, \, v_0) - \mathbf{r}(u_0, \, v_0) \\ \Delta v \cdot \mathbf{r}_v &= \mathbf{r}(u_0, \, v_0 + \Delta v) - \mathbf{r}(u_0, \, v_0) \end{aligned}\]์์ ์์ ํ์ฉํด ์์ญ $R$์ ๋์ด์ ๊ทผ์ฌ๊ฐ์ ๋ ๋ฒกํฐ $\Delta u \cdot \mathbf{r}_u$, $\Delta v \cdot \mathbf{r}_v$์ ์ธ์ ์ผ๋ก ๊ตฌํ ์ ์๋ค.
\[\left| (\Delta u \cdot \mathbf{r}_u) \times (\Delta v \cdot \mathbf{r}_v) \right| = \left| \mathbf{r}_u \times \mathbf{r}_v \right| \cdot \Delta u \Delta v\]์ด์ ๋จ์ ๊ฑด ์ธ์ $\mathbf{r}_u \times \mathbf{r}_v$๋ฅผ ๊ตฌํ๋ ๊ฒ์ด ๋จ์๋ค. ์ด๊ฒ์ ์๋์ ๊ฐ์ ํ๋ ฌ์์ ๊ตฌํ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
Jacobian
2์ฐจ์์์์ ๋ณํ $T$์์ ์ธ์ $\mathbf{r}_u \times \mathbf{r}_v$์ ํ๋ ฌ์์ โJacobianโ๋ผ๊ณ ๋ถ๋ฅธ๋ค. ์ ์๋ ์๋์ ๊ฐ๋ค.
๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ณํ $T$๋ก ์ธํด ๋ง๋ค์ด์ง๋ ๋์ด ๋ฏธ์๋ณํ๋์ ์๋์ ๊ฐ์ด Jacobian์ผ๋ก ์ฝ๊ฒ ํ๊ธฐํ ์ ์๋ค.
\[\Delta A = \left| \frac{\partial(x, y)}{\partial(u, v)} \right| \Delta u \Delta v\]์ด์ ์ด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ด์ค ์ ๋ถ์์์ ์นํ ์ ๋ถ์ ํ์ ๋, ์ ๋ถ์์ด ์ด๋ป๊ฒ ๋ณํ๋์ง ์ ์ด๋ณด๋ฉด ์๋์ ๊ฐ๋ค.
\[\underset{R}{\iint} f(x, y) dA = \underset{R}{\iint} f(x(u, v), y(u, v)) \left| \frac{\partial(x, y)}{\partial(u, v)} \right| du dv\]๋์ด ๋ฏธ์๋ณํ๋์ด $dA$๋ ํจ๊ป ์นํ๋๋คโฆ!!
3์ฐจ์ ์นํ์์๋ ์ผ์ฝ๋น์์ด ์ ์๋๊ณ , ์ด๊ฒ์ ์ผ์ค์ ๋ถ์ ํ์ฉํ ์ ์์ง๋งโฆ ํฌ์คํธ๊ฐ ๋ ๊ธธ์ด์ก์ผ๋ ์ด์ ์๋ตโฆ!!